İlk Müslüman Türk Devletleri - Türk Tarihi

Türkler, Müslüman olmadan önce Asya ve Avrupa'nın çeşitli bölgelerinde 1500 yıl hüküm sürdüler. Siyasi, sosyal, kültürel ve etnik bakımdan izler bıraktılar. Türkler, Müslüman olduktan sonra da büyük devletler kurdular ve tarihe yön verdiler.

Hz. Ömer zamanında İran'ın fethi ile Türkler ile Müslümanlar komşu oldular. İslam orduları Türklerin yaşadıkları Ceyhun Irmağı boylarına dayandılar.

Orta Asya'da Doğu Göktürkleri yıkılmış, Batı Göktürkleri ise Çinin entrikaları nedeniyle zayıflamıştır.

Sogd ve Harzem bölgesine girmek isteyen İslam Kuvvetleri ile Türkler arasında ilk çatışmalar meydana geldi.

Hz. Osman zamanında Kafkaslarda(652) ve Horasan'da Türkler ile Müslümanlar arasında ilk çatışmalar meydana geldi.

Horasan ve Azerbaycan Hz. Osman zamanında fethedildi.

Müslümanlar ile çatışan ilk Türkler Hazarlar, Türgişler ve Karluklardır.

Emeviler zamanında Ubeydullah b. Ziyad, Buhara'yı kuşattı, ancak alamadı.

Bu dönemde yapılan bir antlaşma ile 3 bin Türk okçusu Emevilerin hizmetine girmiştir. İslam Devletinin sivil ve askeri kanadında görev aldılar.

Türgeş Hükümdarı Sulu Han, Emeviler'e şiddetle direndi. (721)

Sulu Kağanın ölümünden sonra Türgişler zayıfladı. Ancak bundan sonra Emeviler Maveraünnehir'e hakim olabildiler.

Horasan bölgesi kumandanlığına tayin edilen Kuteybe b. Müslim zamanında Müslümanlar Maveraünnehir'e kadar egemen oldular.(705-708)

İslam akınları Talas nehri boylarına kadar ulaştı.Bu akınlar başta Türgişler olmak üzere diğer Türk boylarının direnişi ile karşılaştı.

Kafkaslardaki Emevi ileri harekatına ise Hazar Türkleri karşı koyuyorlardı. Hazar başkentine kadar ilerleyen Emevi orduları geri püskürtüldüler.

Emevilerin, kılıç zoruyla Türkler üzerinde egemen olmaya çalışması ve Arap milliyetçiliği yapması (mevali) yüzünden, İslâmiyet Türkler arasında yayılmamıştır.

Abbasiler Zamanında Türkler

* II. Göktürk Devleti yıkılmış, Türgişler Devleti de zayıflamıştı. Uygurlar da yeterli askeri güce sahip olmadıklarından, Çin'in Türkistan'ı işgaline karşı koyacak bir Türk Devleti yoktu.

* Çin istilasına karşı, Abbasiler yardıma çağrıldı.

* Abbasilerin Horasan Valisi Ebu Müslim'in, Ziyad b. Salih'in emrine verdiği Abbasi orduları ile Türkler birleşerek Talas Savaşını kazandılar.

Talas Savaşı (751)

Çin, İpek yolu Ticaretini ele geçirebilmek için Türkistan'a hakim olmaya çalışıyordu. Çinliler, Türk ülkelerini ele geçirirken sert tutum içine giriyorlardı. Bir Türk Beyini (Taşkent Beyi Bağatur Tudun) öldürülmesi üzerine Türkler Çinlilere karşı Müslümanlardan yardım istedi. Bu istek Ebu Müslim tarafından kabul edildi. Türklerin de katılımıyla güçlenen bu ordu, Çinlileri Talas nehri kıyısında bozguna uğrattı.

Talas Savaşı'nın Sonuçları

Türkler ile Müslümanlar arsındaki savaşlar sona erdi. Ticaret sayesinde İslâmiyet Türkler arasında hızla yayılmaya başladı.

* Türkler Abbasi Devletinin idari ve askeri kadrosunda görev almaya başladılar.

* Orta Asya'daki Çin tehdidi ortadan kalktı. Batı Türkistan Çin tehlikesinden kurtuldu.

* Talas Savaşında Araplara yardım eden Karluk Türkleri, Türk birliğini sağlayarak Yağma ve Çiğil Türkleri ile birlikte Karahanlı Devletini kurdular.

* Semerkant, Bağdat ve Mısırda üretilen kağıtlar Endülüs ve Sicilya'daki Müslümanlar aracılığıyla Avrupa'ya geçti.

* Türkler Abbasiler zamanında Mısır ve Suriye valilikleri ile Sugur valiliklerinde bulundular.

* Devlet içindeki isyanları bastırdılar, Bizans ile savaşlarda önemli başarılar elde ettiler.

TÜRKLER İSLAM DEVLETİNİN HİZMETİNDE

* Abbasi Halifesi Cafer el Mansur, ilk defa Türkleri askeri birlikler arasına almıştır.

* Halife Harun Reşid, muhafız birliğini Türklerden oluşturdu ve Türkler Bizans sınırına yerleştirilmeye başladılar.

* Emin ile Memun arasındaki halifelik mücadelesinde Memun, Emin'i destekleyen İranlıların yerine Türklerden ordu birlikleri kurdu.

* Halife Muttasım, Samarra şehrini Türkler için kurdu.

* Türkler, Abbasi Devletinde Vezir ve Haciblik yaptılar, Bizans sınırında görev aldılar, iç isyanları bastırdılar, çeşitli eyaletlerde valilik görevlerinde bulundular.

TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMALARI

* Abbasilerin tavırları ve Türk eski inancı, Türklerin kolayca Müslüman olmalarına neden olmuştur.

* Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri ilk Müslüman Türk boylarıdır.

* Karahanlılar Müslümanlığı kabul eden ilk Türk devletidir.

* 10.yy'da İtil Bulgarları Müslüman olmuşlardır.

TÜRKLERİN İSLAM DÜNYASINDAKİ HİZMETLERİ

* Türkler, İslam'a ve İslam Devletlerine siyasi, askeri, sosyal, kültürel ve ekonomik yönden hizmet etmişlerdir.

* İslam'da hesap ve cebirle ilk uğraşan ilim adamı İbn-i Türk Ebul Fadl'dır.

* Harezmli Musa oğlu Mehmed'in yazmış olduğu eser yüzyıllarca okutulmuş ve logaritma bilimine ismini vermiştir.

* İbn-i Sina, El-Biruni, Uluğ Bey tarihe ün salmış ilim adamlarıdır.

Kaynak: www.atatarih.com